Παρασκευή, Δεκεμβρίου 01, 2006
ΠΕΡΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΜΥΘΩΝ
Τις τελευταίες μέρες οι ειδήσεις μονοπωλούνται από το φονικό στον κάμπο του Αγρινίου. Έχουμε ακούσει εκατοντάδες αναλύσεις, ψυχογραφήματα, και παπαρολογίες, οι οποίες δε βοηθούν σε τίποτα στην κατανόηση του φονικού. Δε θέλω (και δεν μπορώ) να φωτίσω και να διαλευκάνω τις αιτίες του θλιβερού αυτού γεγονότος. Θέλω μόνο να κάνω κάποιες επισημάνσεις.
Α) Ακούστηκαν πάρα πολλά και άσχετα για τη βαρβαρότητα της επαρχιακής κοινωνίας. Άνθρωποι που ζουν για δεκαετίες στο κλεινόν ή σε άλλο άστυ, βγάζουν κορώνες, γενικολογούν, και εκπλήσσονται με τον πληθυσμό της υπαίθρου, χαρακτηρίζοντας τον αμόρφωτο και οπισθοδρομικό. Αγαπητοί μου οι περισσότεροι από εσάς από την ύπαιθρο κατάγεστε, τα ποσοστά του αστικού πληθυσμού μέχρι το 1950, ήταν δραματικά χαμηλά, και ναι, αυτοί που αποκαλείτε χωριάταρους και βλάχους, είναι οι συγγενείς σας που έμειναν πίσω, όταν εσείς, οι πατεράδες σας ή οι παππούδες σας έφυγαν είτε λόγω σπουδών είτε λόγω οικονομικών είτε κοινωνικών (βλ. εμφύλιος) αιτιών. Η αστικοποίηση της Ελλάδας είναι σχετικά πρόσφατη, και δε δικαιολογεί τον απίστευτο σνομπισμό και την άγνοια περί υπαίθρου, που επιδεικνύει μερίδα των ΄΄αστών΄΄. Μάλλον σε βλαχομπαρόκ καταστάσεις φέρνει, θυμίζοντας παλιές ελληνικές ταινίες.
Β) Δεν υπήρξε ποτέ μια ειδυλλιακή παραδοσιακή κοινωνία, τα μέλη της οποίας διεφθάρησαν όταν έφυγαν για την πόλη. Η κοινωνία των μικροϊδιοκτητών την οποία αποκτήσαμε με τη διανομή των εθνικών γαιών από το Βενιζέλο, ήταν σκληρά εργαζόμενη και δεν μπορούσε να συντηρήσει τα μέλη της. Είναι φυσιολογικό να προσπαθείς να έχεις ένα καλύτερο μέλλον για σένα και τα παιδιά σου, από την αρχαιότητα οι άνθρωποι μετανάστευαν και μετοικούσαν. Οι κοινωνίες από όπου ξέφευγαν ήταν αυστηρά δομημένες σε παρακατιανούς και προύχοντες, και προφανώς προτιμούσαν την ανωνυμία και την αλλοτρίωση της πόλης από μια κοινότητα που παρακολουθούσε με άγρυπνο μάτι, και έχωνε τη μύτη της σε οτιδήποτε συνέβαινε. Οι εναπομείναντες διατήρησαν την έμφυτη συντηρητικότητα των μικρών κοινωνιών, αλλά κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι η ζωή τους παρέμεινε κολλημένη στη δεκαετία του’60.
Γ) Οι παραδοσιακές κοινωνίες της υπαίθρου δεν υφίστανται πλέον. Μεταλλάχθηκαν όπως μεταλλάχθηκε ολόκληρη η ελληνική κοινωνία μετά τη δεκαετία του 1970, με την είσοδο της τηλεόρασης, και της καταναλωτικής κοινωνίας. Οι άνθρωποι της υπαίθρου δε σε βλέπουν πλέον σαν τον αξιοπερίεργο ξένο, συνήθως θα σε αντιμετωπίσουν σαν φουσκωμένο πορτοφόλι και ευκαιρία για κέρδος. Το εύκολο χρήμα το οποίο απέκτησαν με τις αθρόες επιδοτήσεις και τον πρόχειρο τουρισμό, τους βοήθησε να κτίσουν μεζονέτες και να αγοράσουν νέα αυτοκίνητα, σίγουρα όμως δεν τους παρότρυνε να παρέχουν καλύτερη εκπαίδευση για τα παιδιά τους, καθώς τα μεγαλύτερα ποσοστά σχολικής εγκατάλειψης παρατηρούνται σε τουριστικές και αγροτικές περιοχές. Η πάλαι ποτέ κραταιά αντίληψη που ταύτιζε τη μόρφωση με την κοινωνική άνοδο, έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί.
Στην εποχή της μετανεωτερικότητας, ψάχνουμε την αυθεντικότητα έξω από τα σύνορα των πόλεων μας. Αυτό που βρίσκουμε είναι μια μεταμοντέρνα διεστραμμένη επιβίωση της προβιομηχανικής κοινωνίας, όπου ο άνθρωπος που σκότωσε πέντε κυνηγούς επειδή πάτησαν το τριφύλλι του, ταυτόχρονα κάνει δηλώσεις στην τηλεόραση πριν συλληφθεί. Είναι και αυτό σύμπτωμα των καιρών μας, το πιθανότερο είναι ότι θα έχουμε και συνέχεια.
Α) Ακούστηκαν πάρα πολλά και άσχετα για τη βαρβαρότητα της επαρχιακής κοινωνίας. Άνθρωποι που ζουν για δεκαετίες στο κλεινόν ή σε άλλο άστυ, βγάζουν κορώνες, γενικολογούν, και εκπλήσσονται με τον πληθυσμό της υπαίθρου, χαρακτηρίζοντας τον αμόρφωτο και οπισθοδρομικό. Αγαπητοί μου οι περισσότεροι από εσάς από την ύπαιθρο κατάγεστε, τα ποσοστά του αστικού πληθυσμού μέχρι το 1950, ήταν δραματικά χαμηλά, και ναι, αυτοί που αποκαλείτε χωριάταρους και βλάχους, είναι οι συγγενείς σας που έμειναν πίσω, όταν εσείς, οι πατεράδες σας ή οι παππούδες σας έφυγαν είτε λόγω σπουδών είτε λόγω οικονομικών είτε κοινωνικών (βλ. εμφύλιος) αιτιών. Η αστικοποίηση της Ελλάδας είναι σχετικά πρόσφατη, και δε δικαιολογεί τον απίστευτο σνομπισμό και την άγνοια περί υπαίθρου, που επιδεικνύει μερίδα των ΄΄αστών΄΄. Μάλλον σε βλαχομπαρόκ καταστάσεις φέρνει, θυμίζοντας παλιές ελληνικές ταινίες.
Β) Δεν υπήρξε ποτέ μια ειδυλλιακή παραδοσιακή κοινωνία, τα μέλη της οποίας διεφθάρησαν όταν έφυγαν για την πόλη. Η κοινωνία των μικροϊδιοκτητών την οποία αποκτήσαμε με τη διανομή των εθνικών γαιών από το Βενιζέλο, ήταν σκληρά εργαζόμενη και δεν μπορούσε να συντηρήσει τα μέλη της. Είναι φυσιολογικό να προσπαθείς να έχεις ένα καλύτερο μέλλον για σένα και τα παιδιά σου, από την αρχαιότητα οι άνθρωποι μετανάστευαν και μετοικούσαν. Οι κοινωνίες από όπου ξέφευγαν ήταν αυστηρά δομημένες σε παρακατιανούς και προύχοντες, και προφανώς προτιμούσαν την ανωνυμία και την αλλοτρίωση της πόλης από μια κοινότητα που παρακολουθούσε με άγρυπνο μάτι, και έχωνε τη μύτη της σε οτιδήποτε συνέβαινε. Οι εναπομείναντες διατήρησαν την έμφυτη συντηρητικότητα των μικρών κοινωνιών, αλλά κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι η ζωή τους παρέμεινε κολλημένη στη δεκαετία του’60.
Γ) Οι παραδοσιακές κοινωνίες της υπαίθρου δεν υφίστανται πλέον. Μεταλλάχθηκαν όπως μεταλλάχθηκε ολόκληρη η ελληνική κοινωνία μετά τη δεκαετία του 1970, με την είσοδο της τηλεόρασης, και της καταναλωτικής κοινωνίας. Οι άνθρωποι της υπαίθρου δε σε βλέπουν πλέον σαν τον αξιοπερίεργο ξένο, συνήθως θα σε αντιμετωπίσουν σαν φουσκωμένο πορτοφόλι και ευκαιρία για κέρδος. Το εύκολο χρήμα το οποίο απέκτησαν με τις αθρόες επιδοτήσεις και τον πρόχειρο τουρισμό, τους βοήθησε να κτίσουν μεζονέτες και να αγοράσουν νέα αυτοκίνητα, σίγουρα όμως δεν τους παρότρυνε να παρέχουν καλύτερη εκπαίδευση για τα παιδιά τους, καθώς τα μεγαλύτερα ποσοστά σχολικής εγκατάλειψης παρατηρούνται σε τουριστικές και αγροτικές περιοχές. Η πάλαι ποτέ κραταιά αντίληψη που ταύτιζε τη μόρφωση με την κοινωνική άνοδο, έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί.
Στην εποχή της μετανεωτερικότητας, ψάχνουμε την αυθεντικότητα έξω από τα σύνορα των πόλεων μας. Αυτό που βρίσκουμε είναι μια μεταμοντέρνα διεστραμμένη επιβίωση της προβιομηχανικής κοινωνίας, όπου ο άνθρωπος που σκότωσε πέντε κυνηγούς επειδή πάτησαν το τριφύλλι του, ταυτόχρονα κάνει δηλώσεις στην τηλεόραση πριν συλληφθεί. Είναι και αυτό σύμπτωμα των καιρών μας, το πιθανότερο είναι ότι θα έχουμε και συνέχεια.
